Een dag knotten

Een dagje knotten …
In de praktijk werken we op het land van voornamelijk boeren in de omgeving van Breukelen en Nieuwer-Ter Aa. Op zo’n boerenerf zie je nog eens wat: de dieren (soms pasgeboren), de boer en boerin en we werken op prachtige locaties in bosjes langs het weiland.
We verzamelen altijd rond 9.15 (op zaterdagen) op de locatie die onze locatieleider Ed de la Chambre, op het program heeft staan. Dat kan één van de momenteel zeven locaties zijn. Op de werkplek bespreekt Ed met ons wat de bedoeling is. Dan is het: aan de slag. Er wordt gewerkt met diverse zaagsoorten, hiepen, touw, ladders etcetera.

Eigenlijk doet ieder het werk waar hij/zij die dag het liefst mee bezig is. Dat kan zijn het omzagen van dikke bomen die bijvoorbeeld verzakt zijn, het weghalen van al te dikke vaak schuin groeiende takken, het verslepen van takkenmateriaal naar een takkenhoop, het bouwen van een oeverbeschoeiing, het zagen van stammen in handzame
maatstammetjes, het ‘terugzetten’ van een meidoorn die te veel licht wegneemt, enzovoort. Voor die oeverbeschoeiing heien we palen in het water. Takmateriaal van de bomen knippen we klein en storten we tussen de palen. Dit voorkomt afkalving van de oever.
Rond 11.00 roept er altijd wel iemand KOFFIE !! Dat gaat er altijd in. Soms hebben we koffie op de werkplek, soms in de schuur van de boer. Tegen het eind van de dag hanteren een paar gediplomeerde groepsleden de motorzaag. We doen dat zo spaarzaam mogelijk.

De stemming in de groep is onveranderlijk uitstekend. Je leert elkaar kennen, want er is altijd ruimte om even uit te blazen en een praatje. En natuurlijk wordt er ook gelachen. Soms doen we een bijzondere ontdekking. Zoals die berk die groeit in een oude knotwilg: een boom, die groeit in een boom. Of bijzondere paddestoelen, of een waarschijnlijk door een havik aangeslagen spreeuw. Of een eendenei in een holte van een knotwilg. Of we genieten van weer een andere knotwilg, maar dan wel een bijzonder mooie oude. Bij al die ont-dekkingen besef je dat je midden in de natuur werkt. Aan het eind van de dag heeft de boer vaak soep klaar staan.
En dan de natuur:
de flora ….
Het vormen van een knot aan een boom is weliswaar menselijk ingrijpen, maar desalniettemin goed voor de natuur. Door de stam van een wilg op ± 2 m hoogte af te zagen ontstaan al snel weer jonge scheuten. Deze moeten om de drie à vier jaar worden afgezet. Na verloop van tijd ontstaat een grote knoest boven aan de stam. Regenwater blijft daar op staan, waardoor het zachte kernhout van de wilg makkelijk inrot. Daar heeft de boom geen last van; het kernhout heeft geen functie.
In die holle stammen rot het kernhout steeds verder. Er ontstaat een mengsel van humus met ingewaaid zand en bladeren. Dit vormt een uitstekende ondergrond voor de groei van tal van planten, varens en soms zelfs complete bomen ! Zo troffen we een compleet berkje aan, groeiend in een knotwilg. Maar ook eikvaren vind je regelmatig in de ‘knoten’ groeien, naast allerlei mossoorten. Struiken als de vlier, kardinaalsmuts en meidoorn beginnen er hun leven. En qua planten? Bitterzoet, dagkoekoeksbloem, stinkende gouwe, wilgenroosje, vogelmuur, paardebloem, pinksterbloem, hondsdraf, gewone smeerwortel en fluitenkruid, noem maar op.Onderzoekers hebben 109 soorten planten en varens op knoten gevonden, 26 soorten mossen, 34 soorten korstmossen en 32 soorten paddestoelen (in 1994).

en de fauna ….
De holten die in een knotboom ontstaan, kunnen grillig van vorm zijn, maar vormen uitstekende schuilplaatsen voor tal van dieren. Steenuilen broeden er (en wel de helft van de Nederlandse steenuilen!), en hun grotere neven/nichten, de bosuil en ransuil. Vleermuizen slapen er overdag.

Eenden broeden er en brengen er hun kroost groot. Torenvalken en boomvalken doen dat ook, en speuren vanaf hun hoge zitplaats het weiland af op zoek naar een mogelijke prooi. Dat is slecht nieuws voor dagelijks 4 of 5 veldmuizen. Eigenlijk jagen torenvalken meestal ‘biddend’ boven het weiland; ze hangen dan stil op één plek (of het nu hard waait of niet) en speuren naar muizenurine. Deze urine geeft een ultraviolet licht, dat de Torenvalk kan zien. Waar urinesporen bij elkaar komen, is waarschijnlijk een muizenhol. Overigens… je ziet torenvalken ook vaak ‘bidden’ langs de snelweg, en zelfs midden in de stad!
Maar als geen torenvalk zijn domicilie in een knotwilg heeft gekozen, dan doen de muizen dat maar al te graag. En anders wel een specht, maar die heeft het eigenlijk niet goed begrepen. Ondanks dat er vaak meer dan voldoende spleten en holen te vinden zijn, hakt hij alsnog zijn eigen hol. Bijen profiteren van de vroege bloei van wilgen. Op dat tijdstip zijn er nog weinig andere bloeiende planten te vinden.

Het knotten van bomen is dus belangrijk. Zowel voor het onderhouden van een prachtig landschapskenmerk als een verrijking van de natuur. En daarnaast biedt het vrijwilligerswerk bij onze vereniging u in het winterseizoen elke twee weken een heerlijke ochtend werken in de natuur. Eens een kijkje nemen op een van de boerderijen waar we werken. Even je zorgen vergeten en bezig zijn op prachtige locaties. Onder vrienden: de stemming is altijd opperbest.

Een dagje kennis maken?
U bent bij ons méér dan welkom, als u eens een dag mee wilt werken. Gewoon om eens te proberen. Geheel vrijblijvend, uiteraard. Ervaring nodig ? Nee. Ook jeugd vanaf 15 jaar is van harte welkom.
Neem contact op met Ed de la Chambre (tel.: 036-5336616). Hij kan u meer vertellen. We zien u graag!